Amwe mu mateka y'abarwanyi b'Abagiriye mu burasirazuba bga Congo (i Murenge).
bishizwe kururu rubuga na manzi bonny
CALIFORNIA,
AMERIKA - Igihe Pierre Mulele yigometse k’ubutegetsi bga Perezida
Joseph Mobutu mu mwaka wa 1964, yahise ashaka abasore bamubera
abarwanyi. Aba bari bazwi kw’izina rya ba Mulele. Mu yandi magambo,
umuntu yabita abantu ba Pierre Mulele. Intambara yabo yari iyo kurwanya
abayoboke ba PNP (Parti National du Progres). PNP ryari ishaka ryari ku
butegetsi mu cahoze ari Zaire. Si ibzo gusa, ahubgo aba barwanyi baje
barwanya n’abatunzi ndetse n’abantu bize. Abanyamurenge bisanze mu bantu
bahigwaga kubera ubutunzi bg’inka zabo; nabo babitaga aba PNP bitewe
n’ishari bari babafitiye kubera ibintu bari batunze. Intambara imaze
kuba nyinshi ruguru i Murenge, bzabaye ngombga yuko abaturage
b’Abanyamurenge bahungira mu mushasha yuko nta basirikare bari bafite bo
kubarwanirira.
ABANYAMURENGE BINJIRA IKIGIRIYE
Mbere y’uko abagiriye nyamwinshi
binjira mu kigiriye, umusirikare w’umuzungu witwaga Skalamu (uku niko
abasaza bamwitaga) n’abasirikare bo muri Katanga bageze mu Gipupu
babgira Abanyamurenge kuzana abasore babo bakabigisha igisirikare. Uyu
muzungu ndetse n’aba basirikare baje batabaye Abanyamurenge ubgo bari
batangiye kwirukanywa mu mihana yabo (guhera mu Rurambo ukageza mu
Mibunda, mu Minembwe, ndetse no mu Bibogobogo). Mu basore bake binjiye
igisirikare ico gihe, bari barimo Rubondo w’Abadinzi ndetse na Bitwenge
w’Abasinzira. Nyuma yo kwiga igisirikare mu Gipupu, bagiye kurwanya
abajenesi (abarwanyi ba Mulele) i Rurenge. Nyuma yaho, uyu Skalamu
n’abasirikare be baje kujana na Bitwenge kurwana i Bukavu. Bikaba
bikekwa yuko Bitwenge ariho yaguye, yuko ntiyongeye kugaruka ukundi.
Nyuma aba basore baje kuva mu gisirikare. Baje gusanga ababo mu kigiriye
nyamwinshi gitangiye.
Mu mwaka wa 1966, nibgo
Abanyamurenge ba mbere benshi binjiraga mu kigiriye mu karere ko ku
Ndondo, ariyo Uvira, kugira ngo bafashe Leta ya Zaire yari imerewe nabi
n’abarwanyi ba Mulele ndetse no kugira ngo birwaneho ubgabo yuko bari
bageze aharindimuka.
Abagiriye bo mu karere ko ku Ndondo
Umusaza Muhindanyi
niwe wagiye gusaba uburenganzira i Buvira kwa Lieutenant colonel
Kaniki, bg’uko Abanyamurenge bokwitanga bakaba abagiriye. Lieutenant
colonel Kaniki yaramwemereye. Mw’ikubitiro Abanyamurenge bakimara
kwemererwa gukora ikigiriye, hinjiye abasore 60. Aba bagiriye bari
bayobowe na Norbert Gakingiye, nawe wari wungirijwe na Caziga Kibibi. Umwanditsi yari Gahungu Irenzamunsi.
Aba bagiriye bose bari bibumbiye muri kompanyi (company/compagnie)
imwe. Mu busanzwe kompanyi iba igizwe n’abasirikare bari hagati ya 80 na
225 [Wikipedia]. Iyi kompanyi yari ifite abayoboraga ama paratuni
(platoon/peloton) batatu. Ubusanzwe i paratuni imwe iba igizwe
n’abasirikare bari hagati ya 26 na 50 [Wikipedia]. Aya ma paratuni yari
ayobowe n’abantu batatu, aribo: Cunguti, Haizuru Mudagiri, hamwe na Rukeba.
Abagiriye bo mu karere ka Bibogobogo
Umusaza Muganwa
niwe wagiye gusaba abagiriye i Baraka. Agezeyo baramwemerera. Muganwa
amaze kwemererwa abagiriye, yabonye yuko abantu babaye benshi mu gace
yari ayoboye. Abantu baricara bemezanya kuzamuka bagasubira mu Minembwe,
yuko imirima bari barasize igihe bahungaga yari yeze, ibigori bzari
bzinshi bzarumiye mu mirima. Uku gusubira ruguru kumaze kwemezwa,
Muganwa yafashe abagiriye bamwe bazamukana n’abaturage kugira ngo
bazabarinde. Umukomanda wagiye ubayoboye yari Munyakazi. Munyakazi yari yungirijwe na Masunzu (ise wa Jenerali Patrick Masunzu) ndetse na Shimaheri.
Abagiriye bo mu karere ka Minembwe
Nyuma yabgo, umusaza Karojo
yarahungutse asubira mu gihugu ce (mu Minembwe). Agezeyo, nawe aja
gusaba abagiriye i Fizi. Ibi bzatewe nuko abagiriye baje bashoreye
abaturage bava mu Bibogobogo bari bake ugereranyije n’abanzi barwanaga
(bari ico bita ‘section’, nukuvuga abagiriye bagera kuri 12 gusa). Iyi
niyo mpamvu yatumye umusaza Karojo ahamagara abantu abasaba yuko abana
babo bakwiriye kwinjira ikigiriye kugira ngo bazarinde abaturage
b’Abanyamurenge muri rusange. Mu guhitamo abasore binjira ikigiriye,
buri muhana wagendaga utora abinjira. Umusaza Karojo aba ariwe
uhagarariye akarere ko mu Minembwe.
Abagiriye bo mu karere ka Kamombo
Umusaza Ntayoberwa niwe wagiye gusaba abagiriye i Fizi. Komanda wabo yari Amosi Rusingizwa.
Aba bagiriye barebaga igice co hagati y’inzerera, akarere ka Kamombo.
Nukuvuga guhera mu Bijombo ukagera aho Mibunda itangirira.
Abagiriye bo mu karere ka Mibunda
Umusaza Maguru
niwe wagiye gusaba abagiriye mu Gipupu. Nyuma yo gukorera iwabo iminsi
itari myinshi cane, abagiriye bo muri aka karere bahise babajana i
Mwenga kuba abasirikare ba Leta ya Zaire; nyuma baza kubagarura mu
Gipupu gukorerayo. Mu bayobozi bari bayoboye aba bagiriye, barimo Biganiro.
Bukeye bgaho, abanyamibunda bambuwe amahuzu ya gisirikare n’uwitwaga
Majoro Tararingi. Bzemezwa yuko ibi Majoro Tararingi yabikoze mu rwego
rwo kwanga ko Abanyamurenge bakorera igisirikare ca Lata ya Zaire. Bamwe
muri aba basirikare bakuwe mu gisirikare, bahisemo gusanga ababo bari i
Fizi ndetse n’ahandi kugira ngo bakomeze bakore iki gikorwa c’ubutwari
no kwirwanaho. Abandi baricaye baremera bakivamo.
Amateka y’abagiriye yose ko turayahuriza hamwe kugira ngo azashirwe aho yagenewe kuri runo rubuga.
Iyi nkuru yateguwe hifashishijwe ibiganiro Imurenge.com yagiranye n'abasaza bahoze ari Abagiriye, umusaza Pasiteri Kanyaruhuru hamwe n'umusaza Nkingirizi.